Çocuklarda anne-baba kayıplarına dikkat !
Sevilen bir kişinin kaybı çoğu kişi için, hakkında konuşmakta zorlandığı bir konu olduğunu belirten Uzman Psikolog Merve Demir, çocukların da yetişkinler gibi, sevdikleri bir kişiyi kaybettiklerinde yas süreci içerisine girdiklerini söyledi.
Sevilen bir kişinin kaybı; çoğu kişi için, hakkında konuşmakta zorlandığı bir konu olduğunu belirten Uzman Psikolog Merve Demir, çocukların da yetişkinler gibi, sevdikleri bir kişiyi kaybettiklerinde yas süreci içerisine girdiklerini söyledi.
Nişantaşı Psikiyatri Merkezinden Çocuk-Ergen Psikoterapisti Uzman Psikolog Merve Demir, 'Bir çocuğun anne ya da babasının vefat etmesi, çocuk için oldukça zor bir durumdur. Anne ya da babasını kaybeden çocuk, bir yas süreci içerisine girer. Çocuk bu kaybı ne kadar küçük bir yaşta yaşadıysa, bunu anlaması da o kadar zor olacaktır. Anne ya da babası vefat eden çocuklar, bu duruma farklı tepkiler verebilirler. Bazı çocuklar, ölüm haberini duyduklarında, şoka girebilirler. Eğer çocuk anne ya da babasının ölümüne şahit olmuşsa, bu ortamda hiçbir tepki vermeden uzun süre bekleyebilir. Bazı çocuklar haberi duyduğunda ağlayabilir, bazıları ise saldırgan davranışlarda bulunabilir.' dedi.
Anne ya da babası vefat eden çocukların, bebeksi davranışlarda bulunabileceklerini ifade eden Demir, 'Örneğin; alt ıslatmaya, parmak emmeye, bebek gibi konuşmaya başlayabilirler. Hastalık ve kazalardan korkmaya başlayabilirler. Yatağına gitmek istememe, uykuya dalmakta güçlükler, uykudan sık sık uyanma, uykuda ağlama gibi tepkiler verebilirler. Özellikle çocuğa ölümü uzun bir uyku benzetmesi ile anlatmak da, onun uykudan korkmasına sebep olabilir. Çocuklar bu dönemde daha içe dönük olabilirler ve yalnız kalmayı tercih edebilirler. Bazı çocuklar kaybın kendileri yüzünden olduğunu düşünüp suçluluk duyabilirler. Çocuğun verdiği tepkiye anlayışla yaklaşılmalı ve üzüntüsünü başka türlü ifade etmesi için çocuğa baskı yapılmamalıdır.' diye konuştu.
Çocuk-Ergen Psikoterapisti Uzman Psikolog Merve Demir, şu önerilerde bulundu:
'1. Çocuğa anne ya da babasının ölümünü anlatmak için, kaybın üzerinden çok fazla zaman geçmesini beklemeyin. Kayıp haberi; çocuğun alışkın olduğu ve kendini güvende hissettiği bir yerde, güvendiği bir kişi tarafından verilmelidir.
2. Çocuğa ölüm haberini vermeden önce 'Sana üzücü bir haber vermem gerekiyor' gibi bir cümle ile onu hazırlayın..
3. Çocuğa ölümü açıklarken gerçek ve somut bilgiler verin. Çocuğun yaş düzeyine uygun bir dil kullanın. 'Ölüm' kelimesini kullanın. 'Uzun bir uykuda', 'Uzaklarda' gibi açıklamalar yapılmayın. Çünkü bu, çocukta ölen kişinin geri geleceği düşüncesini oluşturabilir.
4. Ölümün yaşamın sonu demek olduğu ve ölen kişinin geri dönmeyeceğini çocuğa açıklayın. Çocuğa ölüm sebebi hakkında yanlış bilgi vermeyin.
5. Çocuğun, anlatılanlardan ne anladığını kontrol etmek için onu dinleyin. Çocuğun ölümle ilgili sorularını sakince cevaplayın ve yanlış anlaşılmaları düzeltin.
6. Anne ya da babasının ölümünün, çocuğun suçu olmadığını vurgulayın. Bu durumun, onun yaptığı ya da yapmadığı bir davranışla, bir sözü ya da bir düşüncesi ile ilgili olmadığını söyleyin.
7. Anne ya da babası ölen çocuk, kendi geleceği ile ilgili kaygı duyar. Kendisine kimin bakacağı, kimin masraflarını karşılayacağı ile ilgili endişelenebilir. Hayatında nelerin değişeceğini merak edebilir. Bu nedenle, çocukla hayatında olacak değişikliklerle ilgili konuşmak önemlidir. Bu sayede çocuk, kendisini güvende hissedebilir.
8. Ölümle ilgili dini açıklamalar yapmak, eğer çocuğun bu konularda daha önceden bilgisi yoksa uygun değildir. Bu tip açıklamalar çocuğun kafasını daha da karıştırabilir. Çocuğa dini bir açıklama yapmadan önce, çocuğun kullanılan dini terimlerin anlamını bildiğinden emin olmak gerekmektedir.
9. Cenaze törenleri çocuğun kayıp hakkında konuşmasına ve durumu somutlaştırmasına katkı sağlar. Çoğu çocuk cenaze töreni ile ilgili oyunlar oynayarak, resimler çizerek, töreni başka kişilere anlatarak ölümü kendisi için anlamlandırmaya çalışır. Ancak çocuk cenaze törenine katılmak istemiyorsa ya da bundan korkuyorsa asla törene götürmeyin.
10. Anne ya da babasını kaybeden çocuk, dünyayı güvenli olmayan bir yer olarak algılayabilir. Günlük yaşamındaki rutinleri (örneğin okula gitmek, uyku saati gibi) mümkün olduğunca devam ettirmek, çocuğun kendisini daha güvende hissetmesine yardımcı olacaktır.
11. Çocuğun ölüm ve cenaze ile ilgili konuşmasına, oyunlar oynamasına ve resimler çizmesine izin verin.
12. Çocuğu korumak için kendi duygularınızı gizlemeye çalışmayın. Kayıpla ilgili kendi duygularınızdan bahsedin ve böylece çocuğu da duygularını anlatmaya teşvik edin.
13. Çocuğun bu dönemde öfkeli olması normaldir. Çocuğun öfkesine, öfke ile karşılık vermeyin. Öfkesini başkalarına zarar vermeden, uygun şekilde ifade etmesine yardımcı olun.
14. Çocuğun ölen ebeveyninin resimlerine bakmasına, onunla yaşamış oldukları olaylardan bahsetmesine izin verin.
15. Alt ıslatma, parmak emme, yalnız uyuyamama gibi bebeksi tepkiler genellikle bu dönemde ortaya çıkabilir. Ancak, zamanla azalarak yok olurlar. Bu sebeple çocuktaki bu tip davranışları eleştirmeyin.'
Nişantaşı Psikiyatri Merkezinden Çocuk-Ergen Psikoterapisti Uzman Psikolog Merve Demir, 'Bir çocuğun anne ya da babasının vefat etmesi, çocuk için oldukça zor bir durumdur. Anne ya da babasını kaybeden çocuk, bir yas süreci içerisine girer. Çocuk bu kaybı ne kadar küçük bir yaşta yaşadıysa, bunu anlaması da o kadar zor olacaktır. Anne ya da babası vefat eden çocuklar, bu duruma farklı tepkiler verebilirler. Bazı çocuklar, ölüm haberini duyduklarında, şoka girebilirler. Eğer çocuk anne ya da babasının ölümüne şahit olmuşsa, bu ortamda hiçbir tepki vermeden uzun süre bekleyebilir. Bazı çocuklar haberi duyduğunda ağlayabilir, bazıları ise saldırgan davranışlarda bulunabilir.' dedi.
Anne ya da babası vefat eden çocukların, bebeksi davranışlarda bulunabileceklerini ifade eden Demir, 'Örneğin; alt ıslatmaya, parmak emmeye, bebek gibi konuşmaya başlayabilirler. Hastalık ve kazalardan korkmaya başlayabilirler. Yatağına gitmek istememe, uykuya dalmakta güçlükler, uykudan sık sık uyanma, uykuda ağlama gibi tepkiler verebilirler. Özellikle çocuğa ölümü uzun bir uyku benzetmesi ile anlatmak da, onun uykudan korkmasına sebep olabilir. Çocuklar bu dönemde daha içe dönük olabilirler ve yalnız kalmayı tercih edebilirler. Bazı çocuklar kaybın kendileri yüzünden olduğunu düşünüp suçluluk duyabilirler. Çocuğun verdiği tepkiye anlayışla yaklaşılmalı ve üzüntüsünü başka türlü ifade etmesi için çocuğa baskı yapılmamalıdır.' diye konuştu.
Çocuk-Ergen Psikoterapisti Uzman Psikolog Merve Demir, şu önerilerde bulundu:
'1. Çocuğa anne ya da babasının ölümünü anlatmak için, kaybın üzerinden çok fazla zaman geçmesini beklemeyin. Kayıp haberi; çocuğun alışkın olduğu ve kendini güvende hissettiği bir yerde, güvendiği bir kişi tarafından verilmelidir.
2. Çocuğa ölüm haberini vermeden önce 'Sana üzücü bir haber vermem gerekiyor' gibi bir cümle ile onu hazırlayın..
3. Çocuğa ölümü açıklarken gerçek ve somut bilgiler verin. Çocuğun yaş düzeyine uygun bir dil kullanın. 'Ölüm' kelimesini kullanın. 'Uzun bir uykuda', 'Uzaklarda' gibi açıklamalar yapılmayın. Çünkü bu, çocukta ölen kişinin geri geleceği düşüncesini oluşturabilir.
4. Ölümün yaşamın sonu demek olduğu ve ölen kişinin geri dönmeyeceğini çocuğa açıklayın. Çocuğa ölüm sebebi hakkında yanlış bilgi vermeyin.
5. Çocuğun, anlatılanlardan ne anladığını kontrol etmek için onu dinleyin. Çocuğun ölümle ilgili sorularını sakince cevaplayın ve yanlış anlaşılmaları düzeltin.
6. Anne ya da babasının ölümünün, çocuğun suçu olmadığını vurgulayın. Bu durumun, onun yaptığı ya da yapmadığı bir davranışla, bir sözü ya da bir düşüncesi ile ilgili olmadığını söyleyin.
7. Anne ya da babası ölen çocuk, kendi geleceği ile ilgili kaygı duyar. Kendisine kimin bakacağı, kimin masraflarını karşılayacağı ile ilgili endişelenebilir. Hayatında nelerin değişeceğini merak edebilir. Bu nedenle, çocukla hayatında olacak değişikliklerle ilgili konuşmak önemlidir. Bu sayede çocuk, kendisini güvende hissedebilir.
8. Ölümle ilgili dini açıklamalar yapmak, eğer çocuğun bu konularda daha önceden bilgisi yoksa uygun değildir. Bu tip açıklamalar çocuğun kafasını daha da karıştırabilir. Çocuğa dini bir açıklama yapmadan önce, çocuğun kullanılan dini terimlerin anlamını bildiğinden emin olmak gerekmektedir.
9. Cenaze törenleri çocuğun kayıp hakkında konuşmasına ve durumu somutlaştırmasına katkı sağlar. Çoğu çocuk cenaze töreni ile ilgili oyunlar oynayarak, resimler çizerek, töreni başka kişilere anlatarak ölümü kendisi için anlamlandırmaya çalışır. Ancak çocuk cenaze törenine katılmak istemiyorsa ya da bundan korkuyorsa asla törene götürmeyin.
10. Anne ya da babasını kaybeden çocuk, dünyayı güvenli olmayan bir yer olarak algılayabilir. Günlük yaşamındaki rutinleri (örneğin okula gitmek, uyku saati gibi) mümkün olduğunca devam ettirmek, çocuğun kendisini daha güvende hissetmesine yardımcı olacaktır.
11. Çocuğun ölüm ve cenaze ile ilgili konuşmasına, oyunlar oynamasına ve resimler çizmesine izin verin.
12. Çocuğu korumak için kendi duygularınızı gizlemeye çalışmayın. Kayıpla ilgili kendi duygularınızdan bahsedin ve böylece çocuğu da duygularını anlatmaya teşvik edin.
13. Çocuğun bu dönemde öfkeli olması normaldir. Çocuğun öfkesine, öfke ile karşılık vermeyin. Öfkesini başkalarına zarar vermeden, uygun şekilde ifade etmesine yardımcı olun.
14. Çocuğun ölen ebeveyninin resimlerine bakmasına, onunla yaşamış oldukları olaylardan bahsetmesine izin verin.
15. Alt ıslatma, parmak emme, yalnız uyuyamama gibi bebeksi tepkiler genellikle bu dönemde ortaya çıkabilir. Ancak, zamanla azalarak yok olurlar. Bu sebeple çocuktaki bu tip davranışları eleştirmeyin.'