Cumhurbaşkanı Erdoğan'dan yeni genelge

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan tarafından 2 Mart’ta açıklanan İnsan Hakları Eylem Planı ile ilgili takvim belli oldu. Hak ve özgürlükler alanını genişletici değişikliklerin yanında kamu hizmetlerinin erişilebilir, hesap verilebilir, eşit, şeffaf, adil bir şekilde sunulmasına ilişkin standartların yükseltilmesini hedefleyen ve 9 amaç, 50 hedef ve 393 faaliyetten oluşan Eylem Planı’nın uygulama takvimi, bugün Resmi Gazete’de yayımlanan Cumhurbaşkanlığı Genelgesi ile netleşti. Uygulama takvimi 2 yıl olarak belirlenen Eylem Planı’nda yer alan her bir faaliyet için kısa (1 ve 3 ay), orta (6 ay ve 1 yıl) ve uzun (2 yıl) süreli vadeler belirlendi. Ayrıca niteliği gereği bazı faaliyetler açısından sürekli bir takvim öngörüldü. Eylem Planı’nın etkin bir şekilde uygulanması ve izlenmesi amacıyla bütün bakanlık, kurum ve kuruluşların çalışmalarını en üst düzeyde takip edilmesi için İnsan Hakları Eylem Planı İzleme ve Değerlendirme Kurulu oluşturuldu. Kurula Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan başkanlık edecek.

Genel olarak Eylem Planı’nda yer verilen toplam 393 faaliyetin 285’i süreli, 108’i ise niteliği gereği sürekli olarak öngörüldü. 285 süreli faaliyetten 1 ay içinde 6, 3 ay içinde 40, 6 ay içinde 84, 1 yıl içinde 131, 2 yıl içinde ise 24’ünün gerçekleşmesi hedefleniyor. Böylece Eylem Planı'nda öngörülen süreli faaliyetlerin yüzde 90’ından fazlasının 1 yıl içinde uygulamaya geçmesi amaçlanıyor.

1 AY İÇİNDE GERÇEKLEŞTİRİLMESİ ÖNGÖRÜLEN FAALİYETLER

Hükümlü/tutukluların çocuklarına ve ziyaretçilerine yönelik uygulanacak faaliyetler içerisinde kapalı ceza infaz kurumlarındaki çocukların ziyaretçileri ile tüm görüşmeleri ‘açık görüş’ şeklinde yapılacak, çocuk hükümlülere ‘aile görüşü’ imkanı gelecek. Adli yardıma başvuru formları oluşturulması ve e-Devlet üzerinden başvuru imkanı sağlanacak hükümlü ve tutukluların ziyaret listesinde yer alan kişileri değiştirebilme imkanı verilecek. Engelli hükümlü/tutukluların ziyaretlerini bir refakatçi eşliğinde ya da açık görüş şeklinde yapabilme imkanı tanınacak ve hükümlü/tutuklu anneleriyle birlikte kalan 0-6 yaş grubu çocukların yakınlarına ve annesine açık görüş sırasında teslimi sağlanacak.

3 AY İÇERİSİNDE GERÇEKLEŞTİRİLMESİ ÖNGÖRÜLEN BAZI FAALİYETLER

İdari yargıya yapılan başvurularda idarenin cevap süresinin 30 güne düşürüldüğü faaliyetlerde sulh ceza hakimliği kararlarına dikey itiraz usulü getirilecek, katalog suçların kapsamı daraltılacak, katalog suçlar bakımından somut delile dayanma şartı getirilecek. Adli kontrol tedbirlerine üst süre sınırı getirilecek ve belirli aralıklarla incelenecek. ‘Konutu terk etmeme’ adli kontrol tedbirinde geçen sürenin sonuç cezanın infazından mahsubu sağlanacak, eşe karşı işlenen suçlarda ağırlaştırıcı sebep boşanmış eşi de kapsayacak. Tek taraflı ısrarlı takip fiilleri suç olarak tanımlanacak. İdari yargıda gerekçeli karar 30 gün içinde yazılacak, idareye yapılan başvurularda idarenin cevap verme süresi 60 günden 30 güne indirilecek. Vergi suçları için etkin pişmanlık ve zincirleme suç hükümleri uygulanacak. İletişimin tespiti ve dinlenmesi yoluyla elde edilen kayıtlar beraat kararı verilmesi halinde yok edilecek. Görev ve yetki uyuşmazlıklarına ilişkin sorunların makul sürede çözümüne ilişkin tedbirler alınacak. Çocuklar hakkındaki davalar ile istinaf ve temyiz incelemeleri öncelikli olarak görülecek. Hâkim ve savcıların terfi sistemleri objektif performans kriterleri doğrultusunda yeniden belirlenecek. Hakim ve savcı adayları ile avukat stajyerlerine Anayasa Mahkemesi’nde staj imkânı sağlanacak, kişi özgürlüğü ve güvenliğine ilişkin mevzuat gözden geçirilecek. Müdafiyle görüşme hakkını kısıtlayan hükümler gözden geçirilecek, adliyelerde ifade alma işlemlerinin 7 gün 24 saat yapılabilmesi sağlanacak. Hâkim, savcı ve kamu görevlileri için sosyal medya etik ilkeleri düzenlenecek. Danıştay nezdinde UYAP üzerinden dava açılabilecek, UYAP sisteminde Bilirkişi Görevlendirme Rehberi hazırlanacak. Ceza infaz kurumlarında bulunan hükümlü ve tutuklulara kendi dini bayramlarında ilave imkânlar sağlanacak ve sulh ceza hâkimliklerinin idari yaptırım kararlarına karşı yapılan başvurularda ihtisaslaşmaları sağlanacak.

6 AY İÇİNDE GERÇEKLEŞTİRİLMESİ ÖNGÖRÜLEN BAZI FAALİYETLER

Hâkim ve savcılar için coğrafi teminat sağlanacak, Yargıtay ve Danıştay üyeliğine seçilebilmek için 45 yaş şartı getirilecek, yargı mensuplarına sürekli ve zorunlu eğitim getirilecek. Adalet Bakanı’nın hâkimleri başka bir yargı çevresinde geçici olarak yetkilendirebilmesine ilişkin hüküm kaldırılacak, uzun yargılama ve gerekçesizlik nedenler hâkimlerin terfi ve disiplin incelemelerinde dikkate alınacak. Hukuk fakültelerine giriş başarı sıralaması yükseltilecek şiddet mağduru kadınlara avukat tayin edilecek. Çocuk mahkemelerindeki duruşma salonlarının çocuk dostu olacak şekilde tasarlanması, duruşmalara cübbesiz katılım sağlanacak. Spor tahkim kurullarının yapısı güncellenecek. İnsan ticaretine ilişkin suçlar gözden geçirilecek, istinaf ceza dairelerine kararların gerekçesiz olması ve savunma hakkının kısıtlanması hallerinde bozma yetkisi tanınacak. Bozma kararı verilen dosyaların öncelikle ve ivedilikle görülmesi sağlanacak, idari davaya katılanların tek başına kanun yoluna başvurabilmesi sağlanacak. Avukatların tasdik ettikleri belgelerin adli ve idari merciler tarafından işlemlere esas alınması sağlanacak, müdafinin dosya inceleme yetkisine yönelik kısıtlama kararlarına üst süre sınırı getirilecek. Hükmün açıklanmasının geri bırakılması ve müsadere kurumu gözden geçirilecek. Çocuk teslimi ve çocukla kişisel ilişki kurulmasına ilişkin hükümler gözden geçirilecek. Ceza İnfaz Kurumları ve Tutukevleri İzleme Kurulları’nın yapısı güncellenecek. Borçluya haczedilen malını satma imkânı getirilecek, icra takip sürecinde taraflara yansıyan maliyetler azaltılacak. Tapu siciline konulan kamusal kısıtlamaların elektronik ortamda erişime sunulması sağlanacak. Hâkim ve savcı yardımcılığı müessesesinin ihdası sağlanacak. Çalışanlara kendi dini bayramlarında izinli sayılma imkânı sağlanacak. Hükümlü ve tutukluların açık görüş sürelerinin uzatılması sağlanacak. Engelli öğrencilerin kamu yurtlarında ücretsiz barındırılması sağlanacak. Hâkim ve savcıların teftiş sisteminin etkinliği attırılacak. Mevzuat Hazırlama Usul ve Esasları Hakkındaki Yönetmelik yeniden düzenlenecek. İnsan hakları dersi hukuk fakültelerinde zorunlu hale getirilecek. Hâkim ve savcı adaylarına ‘Staj Eğitim Merkezi’ belirlenecek. Kamu hizmetlerinin sunumunda uyulacak usul ve esaslara ilişkin mevzuat düzenlemesi yapılacak. Türk Yargı Etiği Bildirgesi’nin bilinirliği sağlanacak. Uyuşturucu suçlarında beş yıl süreli ‘bağımlılık takip modeli’ getirilecek. Ceza infaz kurumlarında anne-çocuk ünitesi oluşturulacak. Adliyelerde ‘Halkla İlişkiler Büroları’ oluşturulacak, şeffaflığın artırılması ve yolsuzlukla mücadeleye ilişkin Strateji Belgesi güncellenecek. ‘E-duruşma’ uygulaması yaygınlaştırılacak, finans, sendika, imar ve kamulaştırma gibi alanlar ile vergi ve bilişim suçları bakımından ihtisas mahkemeleri kurulması sağlanacak. Ticari hayatın yoğun olduğu il ve ilçelerde ticaret mahkemeleri ile fikri ve sınai haklar mahkemeleri kurulacak. Hâkimlerin tayinlerine esas bölge sistemi yeniden düzenlenecek, yargıda belirli ünvanlı görevler için asgari kıdem şartı getirilecek. Noterlik işlemlerinde dijital dönüşüm olacak. Birleşmiş Milletler Gençlik Merkezi kurulacak ve yabancılara yönelik hazırlanan şüpheli, sanık ve mağdur hakları formları yaygın dillere tercüme edilecek.

1 YIL İÇİNDE GERÇEKLEŞTİRİLMESİ ÖNGÖRÜLEN BAZI FAALİYETLER

İşkence iddiasına dair disiplin suçlarında zamanaşımı kaldırılacak ve uzun yargılamadan kaynaklı zararlar yönünden İnsan Hakları Tazminat Komisyonu nezdinde doğrudan başvuru imkânı getirilecek. Bireysel başvuru sisteminin etkinliği arttırılacak, siyasi partiler ve seçim mevzuatı gözden geçirilecek. Lekelenmeme hakkının kapsamı genişletilecek, mahkeme temelli aile arabuluculuğu müessesesi oluşturulacak. Adli kontrol tedbirleri yönünden tazminat imkânı sağlanacak, denetimli serbestlikle cezanın infazında nispi uygulama getirilecek. Özel infaz usullerinin kapsamı genişletilecek, engellilik, hastalık veya kocama hallerinde cezanın denetimli serbestlik altında infazının kapsamı genişletilecek, gayrimenkul satış sözleşmeleri noterliklerde yapılabilecek, istinaf ve temyiz süreleri kararın tebliğinden sonra başlayacak, özel hukuk tüzel kişileri bilirkişilik yapabilecek, gençlere yönelik evlilik yardımının kapsamı genişletilecek, noterlerin çalışma gün ve saatleri yeniden belirlenecek. ‘Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu’nun yapısı gözden geçirilecek ve BM akreditasyonu alması sağlanacak, ‘Ceza İnfaz Kurumları İnsan Hakları İzleme Komisyonu’ kurulacak. ‘Denetimli Serbestlik Hizmetleri Danışma Kurulu’ yeniden yapılandırılacak. Türkiye Adalet Akademisi yeniden yapılandırılacak, seri ve basit yargılama usullerinin kapsamı genişletilecek. Kamu İhale Mevzuatı gözden geçirilecek. Kanun yollarına başvuru sürelerinin yeknesak hale getirilecek, kısa süreli hapis cezasına seçenek yaptırımların kapsamı genişletilecek, kabahatler Kanunu’nda öngörülen başvuru ve itiraz yollarının etkinliği arttırılacak, basın, yayın ve internet yoluyla işlenen suçlarda muhakeme şartı olan süreler gözden geçirilecek, ifade hürriyetine ilişkin mevzuat gözden geçirilecek, din hürriyetine ilişkin mevzuat gözden geçirilecek, ayrımcılık ve nefret suçuna ilişkin Türk Ceza Kanunu’nda yeni bir düzenleme yapılacak. Kişisel Verilerin Korunması Kanunu Avrupa Birliği standartları ile uyumlu hale getirilecek, acele kamulaştırmaya ilişkin hükümleri de içerecek şekilde Kamulaştırma Kanunu gözden geçirilecek. Kamulaştırmasız el atma gibi müdahalelere karşı valilikler nezdinde idari bir başvuru yolu getirilecek, kamu idarelerinin taraf olduğu aynı nitelikteki uyuşmazlıklarda ‘pilot dava’ usulü getirilecek. Gayrimüslim cemaat vakıflarına ilişkin Vakıflar Yönetmeliği’nde düzenleme yapılacak. Elektronik tebligat uygulaması yaygınlaştırılacak, havalimanlarında 7 gün 24 saat adliye uygulaması yaygınlaştırılacak, icra dairelerinde kâğıtsız ofis ortamına geçilecek, aile ve çocuk mahkemelerinin müstakil bir kampüs içinde bulunacağı yeni bir adliye mimarisi modeli yapılacak ve  İnsan Hakları Araştırma Bursu sağlanacak.

2 YIL İÇİNDE GERÇEKLEŞTİRİLMESİ ÖNGÖRÜLEN BAZI FAALİYETLER

Ticari sırra ilişkin düzenleme hayata geçirilecek, yatırım ombudsmanlığı getirilecek, toplanma hürriyetine ilişkin mevzuat gözden geçirilecek. Yargı, icra ve noter harç ve masrafları sadeleştirilecek. ‘Mahkeme uzmanı’ istihdamına yönelik çalışmalar yapılacak, bazı ağır suçlar hariç olmak üzere 15 yaşından küçük çocukların ilk defa işledikleri fiillerin soruşturmaya konu edilmemesi sağlanacak. Hukuk fakültelerinde öğrenim süresi beş yıla çıkartılacak ve İmar Kanunu’nun 18. maddesi uygulamasından kaynaklı mağduriyetler giderilecek.

SÜREKLİ NİTELİKLİ BAZI FAALİYETLER

Hukuk fakültesi mezunlarının adli kollukta istihdamı sağlanacak. Mevzuat ya da uygulamadan kaynaklı aksaklıkların Ceza Hukuku Bilim Komisyonu görüşleri dikkate alınarak sürekli izlenmesi sağlanacak. Ceza infaz kurumlarında kampüs kütüphaneleri kurulacak. Sivil toplum kuruluşlarıyla periyodik görüşmeler yapılması sağlanacak, tutuklama ve adli kontrol tedbirlerine ilişkin olarak sulh ceza hâkimleri ve savcılara düzenli olarak eğitim verilecek, kamu görevlileri hakkında rücu ve disiplin işlemlerinin etkili yürütülmesi sağlanacak. Çevrimiçi çocuk istismarı fiilleri ile etkili mücadele edilmesi sağlanacak, mülki idare amirleri ve kamu yöneticilerine insan hakları eğitimi verilecek. Kamuda kadın istihdamı arttırılacak, ilköğretim, ortaöğretim ve yükseköğretimde insan hakları dersleri yaygınlaştırılacak ve abonelik sözleşmelerine ilişkin güvence bedeli hakkında yeni düzenleme getirilecek.